‘Wachten op de robots’. Onderzoek naar de ‘onzichtbare’ microwerkers op digitale platforms – Stichting Beroepseer
‘Microwerk is onzichtbaar voor het merendeel der mensen en trekt weinig de aandacht.
Professor Paola Tubaro, onderzoeker aan Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS), Parijs
Zonder
mensen geen machines… En ook geen ‘digitale’ economie. Om technologie
op een intelligente manier toe te passen, voeren wereldwijd miljoenen
mensen taken uit: van het sorteren van songs in afspeellijsten tot het
transcriberen van ontvangstbewijzen, van het taggen van
afbeeldingen tot het afluisteren van gesprekken via luidsprekers. Deze
fragmentarische, zich steeds herhalende microtaken vormen het geheime
ingrediënt van kunstmatige intelligentie.
Deze ‘onzichtbare’ arbeidskrachten worden wel microwerkers genoemd, of
‘klikwerkers’, of ze nu in India, Madagaskar Kenia of op de Filipijnen
wonen.
In zijn boek En attendant les robots, enquête sur le travail du clic
(Wachten op de robots, een onderzoek naar klikwerk) analyseert Antonio
Casilli het alom heersende, veel angst veroorzakende idee van het
verdwijnen van arbeid en het over de hele wereld verspreide werk op
‘klikboerderijen’. Casilli is een Frans-Italiaanse socioloog
gespecialiseerd in internet-privacy en digitale arbeid. Hij is
universitair hoofddocent digitale geesteswetenschappen aan Télécom Paris
Tech en onderzoeker aan de École des hautes études en sciences sociales
in Parijs.
Hij zegt dat de digitale revolutie niet bestaat uit de grootscheepse
vervanging van arbeidskrachten door robots, maar uit grote onzekerheid
over arbeid en arbeidsomstandigheden.
De nieuwe proletariërs verrichten stukwerk op mondiale platforms. Zij zijn onzichtbaar en vallen daardoor buiten elke jurisdictie. Ze werken vaak thuis en krijgen weinig betaald, vooral degenen die wonen in lagelonenlanden. Dit soort menselijk computerwerk vormt een sleutelrol in de hedendaagse automatisering, ondanks de bewering dat ‘machines mensen vervangen’. Dat gaat niet gebeuren volgens Casilli: “We zullen altijd dit soort eenvoudige, onzichtbare, digitale arbeid nodig hebben. Digitale arbeid is niet een tussenfase, maar een structureel onderdeel van de automatisering van productieprocessen”.
Data-verzamelen
Al onze digitale activiteiten produceren gegevens (data). Deze informatie wordt verzameld door grote informatieplatforms en omgezet in geld. Data-verzamelen is bezig het virtuele zwarte goud van de 21ste eeuw te worden.
Een belangrijk vraag is of we allemaal digitale
werkkrachten zijn geworden? Casilli richt zich vooral op het vermogen
van digitale platforms om werkkrachten in te zetten die zij eerder als
consument dan als producent beschouwen.
Vrije toegang tot bepaalde digitale diensten is louter een illusie. Elke
muisklik voedt een uitgebreide advertentiemarkt en produceert gegevens
die dienen als grondstof voor kunstmatige intelligentie. Elk commentaar
en elke ‘like’, post of foto voldoet aan de voorwaarde: waarde
produceren. Dit soort digitaal werk wordt óf slecht betaald óf helemaal
niet betaald aangezien niemand gecompenseerd wordt voor de waarde die er
gecreëerd wordt. Maar het is werk: een bron van waarde die
gelokaliseerd en gemeten is, toegankelijk gemaakt en vastgelegd in een
overeenkomst met algemene gebruikersvoorwaarden van platforms.
We dienen te beseffen dat deze data de basis vormen van de machinaal
lerende modellen die gebruikt worden voor de technologie van
bijvoorbeeld zelfrijdende auto’s of automatisch vertalen.
Achter de automatisering van een bepaalde taak, zoals gezichts- of
tekstherkenning, staan mensen die in de werkelijke wereld toepassingen
voeden door bijvoorbeeld het typen van woorden of het indiceren van
wolken op afbeeldingen van de lucht.
Gelijk aan de manier waarop wijsheid van oudsher ontstaat, zo leren machines uit zichzelf. Maar om hun algoritmen te leren zich aan te passen of hun diensten te verbeteren, hebben platforms heel veel mensen nodig om hun dat te leren en vervolgens te toetsen. Het bekendste voorbeeld is de Mechanical Turk, een dienst van het Amerikaanse e-commercebedrijf Amazon. Ironisch genoeg verwijst de naam naar een verzinsel uit de achttiende eeuw, waarin een automatische schaakspeler – de Mechanische Turk – in staat was te winnen van menselijke tegenstanders. Maar, de Mechanische Turk werd in werkelijkheid bediend door een mens die in de machine zat.
Zo
leunen zogenaamde ‘smart’-diensten zwaar op ongeschoolde
arbeidskrachten. Voor dit werk – ontworpen om machines van dienst te
zijn – worden de digitale werkers slecht betaald. Deze nieuwe soort
arbeid noemen we taskified – taakbeheerd – aangezien de menselijke handeling wordt gereduceerd tot een enkele muisklik. We noemen het ook datafied– gegevensbeheerd – vanwege het produceren van gegevens.
Voor deze nieuwe soorten arbeid gelden geen loonnormen. Desondanks wordt
er de laatste jaren tegen techplatforms geregeld actie gevoerd voor
bepaalde rechten. Denk aan de werkers bij Uber en Deliveroo die naar de
rechter zijn gestapt met de eis om een werknemerscontract.
Collectief middel voor onderhandeling
Caselli
ziet drie manieren voor digitale werkers om baanonzekerheid te
bestrijden en op te komen voor sociale, economische en politieke
erkenning van digitaal werk.
Traditioneel arbeidsrecht – werknemers met een vast salaris – kan leiden
tot de erkenning van de status van Uber- en plaformmedewerkers. Maar
een afhankelijke arbeidssituatie mag geen uniforme, kant-en-klare
oplossing zijn. Men is ook in toenemende mate bezig met de oprichting
van coöperatieve platforms waar gebruikers eigenaar worden van
productiemiddelen en algoritmen.
Toch zijn er volgens Casilli grenzen aan deze ontwikkelingen. Hij ziet een derde mogelijkheid als oplossing. Als het op onze gegevens aankomt, zijn we geen kleinschalige eigenaar of kleinschalige ondernemer. We zijn kleinschalige gegevensmedewerkers. En deze persoonlijke gegevens, die noch privé noch openbaar zijn, zijn eigendom van iedereen en niemand. Onze privacy moet een collectief middel voor onderhandeling worden. Het is nodig dat er instituties komen om echt gemeenschappelijk bezit te creëren. Het internet is een nieuw strijdtoneel.
Data zijn ongeëvenaarde handelswaar
Zullen
dergelijke maatregelen onze persoonlijke gegevens minder persoonlijk
maken? We produceren allemaal gegevens. Maar deze gegevens zijn in feite
een collectieve bron die platformen zich hebben toegeëigend en
geprivatiseerd. In plaats van personen een voor een te betalen voor hun
gegevens, zouden deze platforms de waarde die aan deze gegevens wordt
ontleend moeten teruggeven aan nationale of internationale autoriteiten
via billijke belastingheffing.
In mei 2018 trad de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) in
werking in de Europese Unie die de regels voor de verwerking van
persoonsgegevens door particuliere bedrijven en overheidsinstanties in
de hele Europese Unie standaardiseert. Gegevens worden gezien als een
persoonlijke eigenschap in plaats van bezit. Daarom kan in theorie
iedereen op elk willekeurig moment toestemming geven voor het gebruik
van gegevens of de toestemming weer intrekken.
Het opzetten van
een belastingstelsel volgens Casill’s ideeën zou de mogelijkheid zijn
tot een onvoorwaardelijk basisinkomen. Alleen al het muisklikken of
delen van informatie zou personen het recht kunnen geven op royalties
en elke gebruiker voor het plaatsen van inhoud online op betaling
daarvoor. Dat inkomen zou bijgevolg niet worden gekoppeld aan de
uitgevoerde taken, maar zou de waarde bevestigen die wordt gecreëerd
door middel van deze bijdragen.
In 2020 zijn volgens schatting meer dan twintig miljard apparaten verbonden met het Internet der dingen
– the Internet of Things (IoT). De datamarkt kan een bedrag van bijna
430 miljard dollar per jaar opleveren. Dat bedrag staat gelijk aan
eenderde van het BNP van Frankrijk.
Data zijn ongeëvenaarde handelswaar.
En attendant les robots, enquête sur le travail du clic, door Antonio A. Casilli, Éditions du Seuil, 400 p., 2019: www.seuil.com
From personal data to artificial intelligence: who benefits from our clicking? door Anne-Sophie Boutaud, I’M Tech, 22 februari 2019: https://blogrecherche.wp.imt.fr/en/2019/02/22/from-personal-data-to-ai/
Book presentation: “En attendant les robots”, Ca’ Foscari – University of Venice: www.unive.it
The ‘microworkers’making your digital life possible, BBC News, door Ana Lucia Gonzalez, 2 augustus 2019: www.bbc.com